Skutki podatkowe sprzedaży samochodu wykupionego z leasingu.

Opis stanu faktycznego przedsiębiorcy:

Prowadzę 1-os. działalność gosp. Jestem czynnym płatnikiem VAT oraz rozliczam podatek dochodowy na zasadach 19% podatku liniowego (KPIR). W lutym 2018r. zakończyła mi się umowa leasingu operacyjnego na samochód osobowy marki Audi A4. Przez cały okres trwania tej umowy od wszystkich opłat i rat leasingowych odliczałem 50% VAT (wykorzystanie auta w celach mieszanych) oraz korzystałem z możliwości zaliczania do KUP wszystkich opłat i rat leasingowych po pomniejszeniu ich o 50% podatku VAT podlegającego odliczeniu.
W ramach zakończenia umowy leasingu wykupiłem samochód (zgodnie z umową leasingu za 1% wartości początkowej przedmiotu leasingu, tj. 1.240 zł netto + 23% VAT = 1.525,20 zł brutto) z tym, że otrzymałem fakturę wykupową na mnie jako osobę prywatną, a nie na moją firmę. Faktura za wykup auta nie była zaliczana w koszty prowadzonej przeze mnie działalności ani w jakikolwiek sposób wykazywana w KPIR oraz nie odliczałem naliczonego na fakturze podatku VAT. Za fakturę zapłaciłem z pieniędzy prywatnych.
Następnie kilka dni później (również w lutym) po otrzymaniu faktury wykupowej oraz dow. rej. i karty pojazdu przekazałem samochód aktem darowizny swojej żonie, po czym został on przerejestrowany na żonę w wydziale komunikacji.
Po upływie następnych 6 m-cy od dnia darowizny (we wrześniu 2018r.) żona sprzedała samochód osobie prywatnej na podstawie umowy kupna sprzedaży za kwotę 62.500 zł. Nabywca zgodnie z zapisem w umowie K-S opłacił podatek PCC (2%) od wartości sprzedaży auta z umowy.

Pytania:

Czy powyższa forma wykupu auta z leasingu (na osobę prywatną, która wcześniej była przedsiębiorcą – leasingobiorcą samochodu), a następnie przekazania go w darowiźnie żonie, a następnie dalsza sprzedaż auta po okresie 6 m-cy kolejnej osobie jest zgodna z prawem podatkowym oraz czy w związku z tym nie jest związana z jakimikolwiek konsekwencjami podatkowymi dla leasingobiorcy oraz jego żony? (zarówno na gruncie podatku dochodowego jak również podatku VAT)
Czy jest możliwe oraz zgodne z prawem, aby dotychczasowy leasingobiorca samochodu prowadzący 1-os. dz. gosp. mógł wykupić ten sam samochód za 1% jego wartości (zgodnie z umową) jako osoba prywatna a nie przedsiębiorca, jeśli możliwość wykupu za 1% wartości samochodu (a nie np. za wartość rynkową auta) wynikała wprost z umowy leasingu zawartej pomiędzy firmą leasingową i przedsiębiorcą (a nie osobą prywatną)?
Czy powyżej opisana sytuacja oraz odpowiedzi na w/w pytania byłyby takie same, gdyby leasingobiorcą była spółka z o.o. a osobą, na rzecz której byłaby przekazana darowizna samochodu byłby jeden ze wspólników lub reprezentantów spółki?

Wykup leasingu na osobę prywatną

Leasing operacyjny jest umową, która polega na czasowym udostępnieniu środka trwałego przez leasingodawcę, bez przeniesienia prawa własności na leasingobiorcę. Osoba fizyczna prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą, po upływie okresu, na jaki została zawarta umowa leasingu, może wykupić przedmiot leasingu na zasadach określonych w umowie leasingowej, często za ułamek jego wartości początkowej. Może tego dokonać na dwa sposoby: wykupić samochód jako osoba prowadząca działalność gospodarczą, czyli na tzw. firmę i wprowadzić go jako środek trwały do przedsiębiorstwa, lub wykupić go na siebie jako osobę fizyczną do majątku osobistego, co w konsekwencji oznacza, iż ów samochód nie został zaliczony w poczet majątku prowadzonego przedsiębiorstwa. W niniejszym artykule skupimy się na skutkach prawnych drugiego z ww. sposobów, tj. wykupu samochodu z leasingu przez osobę fizyczną na cele niezwiązane z prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą.

Wykup przedmiotu leasingu wykorzystywanego w toku prowadzonej działalności przez osobę fizyczną do jej majątku osobistego wielokrotnie był akceptowany przez sądy administracyjne. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 11 grudnia 2013 r., sygn. akt I SA/Po 574/13, wskazał, iż warunkiem przypisania przychodu ze sprzedaży składnika mienia do źródła, jakim jest działalność gospodarcza, jest konieczność uznania danego składnika za środek trwały i ujęcia go w ewidencji środków trwałych. Sąd zaznaczył, iż ‘’w art. 14 ust. 2 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych ustawodawca wyraźnie określił rodzaj rzeczy zaliczanych do składników majątku wykorzystywanych w działalności gospodarczej, które podatnik może sprzedać. Wśród nich wymieniono:

- środki trwałe albo wartości niematerialne i prawne, podlegające ujęciu w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych,

- składniki majątku określone w art. 22d ust. 1, wyłączając przy tym składniki, których wartość początkowa nie przekracza kwoty 1.500 zł,

- składniki majątku, które ze względu na przewidywany okres używania równy lub krótszy rok nie zostały zaliczone do środków trwałych albo wartości niematerialnych i prawnych,

- składniki majątku stanowiące spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego lub udział w takim prawie, które zgodnie z art. 22n ust. 3 nie podlegają ujęciu w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych wykorzystywanych na potrzeby związane z działalnością gospodarczą lub przy prowadzeniu działów specjalnych produkcji rolnej.’’

WSA uznał, iż ‘’skoro podatnik po wykupie nie używał przedmiotu leasingu do celów działalności, to nie miał prawa zaliczać go do środków trwałych firmy i prowadzić ewidencji, natomiast zaliczenie w koszty rat leasingu i kosztów eksploatacji przedmiotu leasingu nie jest warunkiem jego zaliczenia do majątku firmy’’.

Skoro wiadomo już, iż osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą może wykupić przedmiot leasingu na siebie jako osobę fizyczną, przeanalizować należy skutki w zakresie podatku od towarów i usług takiego wykupu. Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

W rozpatrywanym stanie faktycznym osoba fizyczna, która wykupiła przedmiot leasingu - nie będzie wykorzystywała wykupionego samochodu w prowadzonej działalności gospodarczej, lecz będzie go wykorzystywała na cele osobiste niezwiązane z prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą, w związku z tym jego nabycie nie będzie związane z czynnościami opodatkowanymi podatkiem VAT. Nie będzie zatem przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego przy wykupie tego samochodu. Powyższe stanowisko zostało w pełni zaakceptowane przez organy podatkowe (patrz interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z dnia 31 stycznia 2017 r., znak: 3063-ILPP2-1.4512.211.2016.1.SS).

Przedmiot leasingu może zostać następnie sprzedany przez osobę, która go wykupiła z leasingu. Organy podatkowe zgodnie uważają, że przychód ze sprzedaży samochodu wykupionego z leasingu operacyjnego do majątku prywatnego nie stanowi przychodów z działalności gospodarczej. Jest to bowiem przychód z odpłatnego zbycia rzeczy. Jeśli więc samochód (wykupiony z leasingu) zostanie sprzedany z majątku prywatnego przed upływem pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie tego pojazdu (wykup z leasingu), to powstanie przychód z odpłatnego zbycia rzeczy. Jeśli natomiast sprzedaż nastąpi po upływie tego terminu, przychód podatkowy nie powstanie. Powyższe wynika z art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. d) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Tak uznał, Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji indywidualnej z dnia 4 lipca 2016 r., znak: ILPB1/4511-1-549/16-2/AMN, Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z dnia 1 czerwca 2017 r., znak: 0113-KDIPT2-3.4011.53.2017.1.RR, Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi w interpretacjach indywidualnych z dnia 17 czerwca 2016 r., znak: 1061-IPTPB1.4511.365.2016.1.KU.

W interpretacji indywidualnej z dnia 21 kwietnia 2016 r., znak: 1061-IPTPB1.4511.125.2016.2.SK. Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w Łodzi stwierdził, iż: "(...) jeżeli Wnioskodawca po zakończeniu umowy leasingu operacyjnego wykupi (...) samochód osobowy, który nie będzie wykorzystywany w prowadzonej działalności gospodarczej oraz nie zostanie zaliczony do składników majątku tej działalności (...), to przychód uzyskany ze sprzedaży tego samochodu nie będzie stanowił przychodu z działalności gospodarczej. Przychód ten należy zaś zakwalifikować do źródła przychodów, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. d) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, czyli do odpłatnego zbycia rzeczy. Oznacza to, że przychód ze sprzedaży nie powstanie, jeżeli zbycie rzeczy (samochodu osobowego) będzie miało miejsce po upływie pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie tej rzeczy. Natomiast jeżeli odpłatne zbycie nastąpi przed upływem ww. terminu, to przychód uzyskany z tej sprzedaży będzie stanowił przychód, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. d) ww. ustawy, do którego mają zastosowanie zasady opodatkowania właściwe dla tego źródła przychodu. (...)".

Darowizna wykupionego przedmiotu leasingu

Przedsiębiorca, który decyduje się na wykup przedmiotu leasingu jako osoba fizyczna, może wykupiony przedmiot leasingu, w rozpatrywanej sytuacji samochód, darować komuś bliskiemu. Jakie konsekwencje pociągnie za sobą taka czynność?

Z grona podatników podatku od towarów i usług należy wykluczyć osoby fizyczne w przypadku, gdy dokonują sprzedaży, przekazania bądź darowizny towarów stanowiących część majątku osobistego, tj. majątku, który nie został nabyty w celu jego odsprzedaży, bądź wykonywania innych czynności w ramach działalności gospodarczej.

W kontekście powyższego nie jest podatnikiem podatku od towarów i usług ten, kto jako osoba fizyczna dokonuje jednorazowych lub okazjonalnych transakcji, za które nie jest przewidziana ściśle regularna zapłata oraz nie prowadzi zorganizowanej, czy zarejestrowanej działalności gospodarczej. Dokonywanie określonych czynności poza sferą prowadzonej działalności gospodarczej, również nie pozwala na uznanie danego podmiotu za podatnika w zakresie tych czynności. Powyższe stanowisko zostało zaprezentowane w interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z dnia 31 stycznia 2017 r., znak: 3063-ILPP2-1.4512.211.2016.1.SS.

W rozpatrywanym stanie faktycznym, osoba fizyczna dokonując darowizny samochodu nie będzie działała w charakterze podatnika podatku od towarów i usług. Wynika to z faktu, że darowizna samochodu stanowi w takiej sytuacji zwykłe wykonanie prawa własności. Tym samym osoba fizyczna, przekazując w darowiźnie samochód, który należy do jej majątku prywatnego, korzysta z przysługującego jej prawa do rozporządzania własnym majątkiem. Skutkiem powyższego, czynność ta nie będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przepisów ustawy nie stosuje się do przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn. W związku z powyższym darowizna samochodu nie będzie opodatkowana podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Omawiana transakcja będzie natomiast podlegać opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn, gdyż zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem darowizny […].

W myśl art. 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych.

W związku z powyższym przepisem podatnikiem podatku od spadków i darowizn będzie osoba obdarowana. Darczyńca natomiast nie będzie podlegał temu podatkowi.

W przypadku podatku od spadku i darowizn wyróżnia się 3 grupy podatników (art. 14 ust. 3 ustawy o podatku od spadków i darowizn):

- grupa I - należą do niej: małżonek, zstępni (np. syn, córka, wnuki, prawnuki), wstępni (np. matka, ojciec, dziadkowie), pasierb, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha, teściowie.

- grupa II - obejmuje zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych.

- grupa III - obejmuje innych nabywców.

W ramach grupy I może wyróżnić tzw. grupę zero, do której zalicza się małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę. Osoby należące do tej grupy są zwolnione z podatku od spadków i darowizn, pod pewnymi warunkami określonymi w art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Muszą oni bowiem zgłosić nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego na odpowiednim formularzu SD-Z2. Zwolnienie z podatku w przypadku darowizny w żaden sposób nie jest ograniczane. Darowizna zwolniona nie jest ograniczona żadnym limitem oraz nie ma żadnych dodatkowych warunków dotyczących używania bądź zbycia darowizny.

Pozostali podatnicy (obdarowani) zobowiązani są do uiszczenia podatku od spadków i darowizn w odpowiedniej wysokości, obliczonej zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Warto jednak zaznaczyć, iż darowizna na rzecz małżonka jest możliwa tylko w sytuacji, gdy przedmiot darowizny należy do majątku osobistego obdarowującego. Taka sytuacja ma miejsce, gdy między małżonkami nie ma wspólności majątkowej. Nie ma wtedy bowiem majątku wspólnego i każdy z małżonków posiada swój odrębny majątek osobisty. Jeżeli między małżonkami jest wspólność majątkowa, oprócz majątku wspólnego każdy z małżonków również posiada swój własny majątek osobisty, do którego należą między innymi przedmioty nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej, nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił, służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb. W przypadku zatem, gdyby między osobą fizyczną, która wykupiła przedmiot leasingu, a obdarowanym istniała ustawowa wspólność majątkowa, darowizna przedmiotu leasingu nie byłaby możliwa. W takim przypadku małżonkowie mogliby przenieść własność przedmiotu leasingu na jednego z nich poprzez zniesienie współwłasności. Przedmiotowy samochód od razu po wykupie należałby bowiem do obojga małżonków.

Dalsza sprzedaż przedmiotu leasingu

Jeżeli sprzedaży samochodu dokona osoba, która otrzymała go w darowiźnie od leasingobiorcy, zastosowanie znajdą te same regulacje, które dotyczą sprzedaży samochodu bezpośrednio przez osobę, która wykupiła go z leasingu. Samochód bowiem jest własnością osoby obdarowanej, należy do jej majątku prywatnego. Obdarowany nie będzie działał bowiem jako podatnik podatku od towarów i usług, a przychód w podatku dochodowym od osób fizycznych ze sprzedaży nie powstanie, jeżeli zbycie samochodu będzie miało miejsce po upływie pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie tej rzeczy (darowizna). Natomiast jeżeli odpłatne zbycie nastąpi przed upływem ww. terminu, to przychód uzyskany z tej sprzedaży będzie stanowił przychód, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. d) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Podsumowując, wykup na osobę prywatną przede wszystkim pozwala na uniknięcie naliczenia podatku VAT od późniejszej sprzedaży przedmiotu leasingu. Ponadto sprzedaż przedmiotu leasingu po upływie 6 miesięcy od momentu wykupu jest zwolniona z podatku dochodowego. Jednakże należy pamiętać o obowiązkach, jakie wynikają z takiego działania. Wykupu nie można zaliczyć w koszty uzyskania przychodu ani odliczyć od niego podatku VAT. Jest to zrozumiałe z tego względu, iż wykupu nie dokonuje przedsiębiorca, lecz osoba fizyczna, która nie jest podatnikiem VAT. Następnie sprzedając przedmiot leasingu robi to za pomocą zwykłej umowy sprzedaży, w skutek której osoba kupująca będzie obowiązana zapłacić 2% podatku od czynności cywilnoprawnych.

Co w przypadku sp. z o.o.?

Przedstawione powyżej rozwiązania dotyczą tylko osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą oraz spółek cywilnych. Inaczej omawiana kwestia wygląda w przypadku, gdy samochód wykupiony z leasingu ma być przekazany osobie fizycznej – wspólnikowi np. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością – na cele prywatne.

Samochód będący przedmiotem leasingu w przypadku, gdy leasingobiorcą jest spółka z o.o., może zostać wykupiony tylko i wyłącznie przez spółkę. W takiej sytuacji samochód wchodzi w skład majątku spółki i musi zostać wprowadzony do ewidencji środków trwałych. Podatek VAT wynikający z faktury zakupu jest podatkiem naliczonym, który spółka może odliczyć od podatku należnego.

Wspólnik spółki z o.o. może otrzymać samochód wykupiony z leasingu przez tą spółkę w formie darowizny. Spółka daruje samochód osobie fizycznej, w związku z czym wchodzi on w skład majątku osobistego wspólnika.

Zaznaczyć jednak należy, iż spółka nie będzie mogła przedmiotowej darowizny zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów. Zgodnie bowiem z art. 18 ust. 1a pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych odliczeniu od dochodu spółki nie podlegają darowizny na rzecz osób fizycznych. Spółka zatem dokonując darowizny na rzecz wspólnika – osoby fizycznej – poniesie wydatek, nie poniesie natomiast kosztu uzyskania przychodu.

Przekazanie środka trwałego w formie darowizny będzie natomiast rodziło obowiązek podatkowy w podatku od towarów i usług po stronie spółki. Zgodnie bowiem z art. 7 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług opodatkowaniu tym podatkiem podlega również nieodpłatne przekazanie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa, w szczególności:

przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia,
wszelkie inne darowizny,

- jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych.

W związku z brzmieniem art. 29a ust. 2 u.p.t.u., (zgodnie z którym w przypadku dostawy towarów, o której mowa w art. 7 ust. 2, podstawą opodatkowania jest cena nabycia towarów lub towarów podobnych, a gdy nie ma ceny nabycia – koszt wytworzenia, określone w momencie dostawy tych towarów) podstawą opodatkowania będzie cena określona w momencie dostarczenia przedmiotu darowizny do obdarowanego.

Zatem w przypadku darowizny środków trwałych, względem których przysługiwało prawo do odliczenia VAT naliczonego w części bądź w całości, spółka musi opodatkować tą czynność podatkiem od towarów i usług, co ma miejsce w omawianym stanie faktycznym.

Obdarowany jako osoba fizyczna, w związku z otrzymaną darowizną, nie będzie podlegał opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, zgodnie z przytoczonym wcześniej art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Będzie natomiast musiał zadeklarować i zapłacić podatek od spadków i darowizn zgodnie z zasadami opisanymi powyżej.

W przypadku dalszej sprzedaży samochodu przez osobę obdarowaną, obowiązują takie same zasady jak przy osobach fizycznych prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą.

Zagrożenie

Niezależnie od powyższych wywodów oraz treść udzielonych powyżej odpowiedzi, należy zasygnalizować pewne zagrożenie. Wynika ono z tego, iż w przedstawionym stanie faktycznym organy podatkowe mogą zakwestionować sposób sprzedaży przedmiotu leasingu, którego wykup i sprzedaż miała miejsce. Przepisy prawa podatkowego w obecnym stanie prawnym dają organom podatkowym narzędzia prawne do kwestionowania treści stosunków prawnych łączących strony.

Zgodnie z art. 199a § 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 199 7r. – Ordynacja podatkowa, jeżeli z dowodów zgromadzonych w toku postępowania, w szczególności zeznań strony, chyba że strona odmawia składania zeznań, wynikają wątpliwości co do istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, z którym związane są skutki podatkowe, organ podatkowy występuje do sądu powszechnego o ustalenie istnienia lub nieistnienia tego stosunku prawnego lub prawa.

Nie można zatem wykluczyć, iż organy podatkowe na podstawie tego przepisu podejmą próbę zakwestionowania zarówno sposobu zakupu, jak i sprzedaży przedmiotu leasingu, powołując się m.in. na okoliczność rażąco niskiej ceny zakupu w stosunku do wartości rynkowej.

Autor: Tomasz Kaczyński

Doradca Podatkowy (nr wpisu 11008). Absolwent Wydziału Prawa na Uniwersytecie w Białymstoku. Były pracownik Urzędu Skarbowego w Mławie i Izby Skarbowej w Olsztynie, były pozaetatowy członek Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Olsztynie. Specjalista w zakresie zagadnień związanych z szacunkowym określaniem podstaw opodatkowania, opodatkowaniem podatkiem od towarów i usług oraz opodatkowaniem podatkiem od nieruchomości, rolnym i leśnym. Autor kilkudziesięciu publikacji z zakresu podatków oraz postępowania podatkowego, Prowadzi kancelarię doradztwa podatkowego w Warszawie oraz Olsztynie.

Data publikacji: 24/10/2018