GOnews: Objaśnienia MF - Posłowie pytają, minister odpowiada

Praktyka urzędów skarbowych nie jest jednolita. Jak wskazują podatnicy, nierzadko organ skarbowy ma inne zdanie niż przedstawione przez Ministerstwo Finansów w objaśnieniach. Dopiero na drodze sądowej podatnicy mogą się skutecznie bronić – jednakże doskonale wiemy, że w wielu przypadkach zanim skończy się postępowanie w sądzie, wcześniej zakończyć się może działalność firmy w wyniku wydanych przez organy skarbowe decyzji.

Interpelacja nr 29534 do ministra finansów w sprawie wydawanych przez ministra finansów objaśnień podatkowych

Szanowna Pani Minister!

Objaśnienia prawa podatkowego, obok ogólnych oraz indywidualnych interpretacji podatkowych, miały zwiększyć ochronę podatników. W uzasadnieniu do projektu ustawy wskazywano, że: „Objaśnienia nie będą dotyczyły wyłącznie wykładni przepisów, lecz obejmować będą również praktyczne ich zastosowanie". Objaśnienia miały być konkretnymi wytycznymi dla działań organów skarbowych oraz podatników.

Tymczasem jak donoszą media objaśnienia wydawane przez panią minister nie wiążą urzędów skarbowych i nie ma możliwości, aby podległe pani minister organy je stosowały. Urzędnicy skarbówki mogą, ale nie muszą się do nich stosować, a minister nie ma możliwości ich wyegzekwowania. Zatem podatnicy nie mają gwarancji bezpieczeństwa po zastosowaniu się do objaśnień MF. Praktyka urzędów skarbowych nie jest jednolita. Jak wskazują podatnicy, nierzadko organ skarbowy ma inne zdanie niż przedstawione przez Ministerstwo Finansów w objaśnieniach. Dopiero na drodze sądowej podatnicy mogą się skutecznie bronić – jednakże doskonale wiemy, że w wielu przypadkach zanim skończy się postępowanie w sądzie, wcześniej zakończyć się może działalność firmy w wyniku wydanych przez organy skarbowe decyzji. Mając na uwadze powyższe proszę o ustosunkowanie się do sprawy i udzielenie odpowiedzi na następujące pytania:

Czy zostaną podjęte działania, aby wydawane przez ministra finansów objaśnienia były wiążące dla urzędów skarbowych – aby już na etapie wydawania decyzji organ był zobowiązany stosować wytyczne?
Jaką dziś objaśnienia dają podatnikowi ochronę prawną i gwarancję bezpieczeństwa przy zastosowaniu się do objaśnień? Czy przy dziś obowiązujących rozwiązaniach wydawane przez ministra finansów objaśnienia nie stanowią wyłącznie fikcji prawnej?

Poseł Katarzyna Osos

12 lutego 2019 r.

Odpowiedź na interpelację nr 29534 w sprawie wydawanych przez ministra finansów objaśnień podatkowych

Szanowny Panie Marszałku,

w odpowiedzi na wniesioną przez Panią Katarzynę Osos, Posła na Sejm RP, interpelację nr 29534 z 21 lutego 2019 roku, zawierającą trzy pytania dotyczące instytucji objaśnień podatkowych, przedstawiam odpowiedź. Dla większej klarowności odpowiedzi i ze względu na związek logicznego wynikania pytania I z pytania II i z pytania III naprzód odpowiadam na pytania II i III, i dopiero na końcu na pytanie I.

Odpowiedź na pytanie II

1. Kluczowym pytaniem podniesionym przez Panią Poseł w interpelacji jest pytanie II: „Jaką dziś objaśnienia dają podatnikowi ochronę prawną i gwarancję bezpieczeństwa przy zastosowaniu się do objaśnień?”. To pytanie jest niezwykle trafne - ma największe znaczenie w dyskusji na temat objaśnień podatkowych Ministra Finansów. Dlatego zaczynam właśnie od niego.

2. Zasada nieszkodzenia jest wspólnym elementem konstrukcyjnym interpretacji ogólnej i objaśnień podatkowych. Zgodnie z tą zasadą - nie wchodząc tutaj w jej szczegółowy opis - podatnikowi nie może szkodzić zastosowanie się do interpretacji lub objaśnień i to ani w zakresie skutków podatkowych mających miejsce od dnia opublikowania interpretacji (objaśnień), ani - chociaż tylko częściowo - w zakresie skutków podatkowych mających miejsce przed dniem opublikowania interpretacji (objaśnień). Co do zasady, objaśnienia podatkowe dają podatnikowi - na zasadzie nieszkodzenia (artykuły 14k-14n Ordynacji podatkowej) - taką samą ochronę jak interpretacja ogólna.

3. Pierwszym i najważniejszym warunkiem działania zasady nieszkodzenia z tytułu objaśnień podatkowych jest zastosowanie się podatnika do tych objaśnień. Objaśnienia nie dają żadnej ochrony same przez się, a zatem jeżeli podatnik nie zastosował się do nich, to nie może powoływać się na zasadę nieszkodzenia i korzystać z niej tylko z powodu wydania i opublikowania objaśnień podatkowych. W tym sensie objaśnienia podatkowe nie są wiążące ani dla podatników, ani dla organów podatkowych, ani dla sądów administracyjnych.

Jak widać, krytyczne znaczenie ma zachowanie się podatnika. To od niego zależy „aktywacja” zasady nieszkodzenia i wynikającego z niej skutku wiążącego względem organów podatkowych i sądów administracyjnych. Na tej zasadzie i w tym sensie objaśnienia podatkowe mają pośrednio wiążący charakter. Zasada nieszkodzenia jest bowiem adresowana pierwotnie i przede wszystkim do podatnika jako jej beneficjenta, uzależniając jej działanie od decyzji i zachowania samego podatnika. Dopiero wtórnym adresatem zasady nieszkodzenia są organy podatkowe i sądy administracyjne jako strażnicy jej właściwego stosowania. Żaden z tych uczestników obrotu podatkowego nie jest związany wykładnią przepisów prawa podatkowego zawartą w objaśnieniach i nie ma obowiązku ich stosowania tylko z przyczyny ich opublikowania.

4. Drugim - ściśle powiązanym z pierwszym - warunkiem działania zasady nieszkodzenia jest tożsamość stanu faktycznego w konkretnej sprawie podatkowej i stanu faktycznego (zagadnienia) określonego w objaśnieniach podatkowych. W tej tożsamości okoliczności faktycznych zawiera się istotny sens zastosowania się podatnika do objaśnień. Nie chodzi o jakieś ogólne zastosowanie się do objaśnień, ale o zachowanie się podatnika w tym samym stanie faktycznym i w zgodzie z poglądem wyrażonym przez Ministra Finansów.

5. Z warunku tożsamości stanu faktycznego logicznie wynika względność ochrony podatnika z tytułu zastosowania się do objaśnień podatkowych. Chodzi o to, że ochrona nie może wynikać tylko z subiektywnego przekonania podatnika, iż zastosował się do objaśnień w tożsamym stanie faktycznym. Działanie zasady nieszkodzenia nie może opierać się tylko na deklaracji podatnika o spełnieniu warunków działania tej zasady. Tutaj potrzebna jest obiektywna ocena, a ta może ziścić się tylko w drodze działania organu podatkowego we właściwej procedurze (czynności sprawdzające, kontrola podatkowa lub postępowanie podatkowe) i gwarantowanej w tej procedurze obronie interesu podatnika. Na końcu tej drogi jest postępowanie przed sądem administracyjnym, który - tak jak organ podatkowy - ma obowiązek niezależnej (samodzielnej) oceny i ustalenia, czy w konkretnej sprawie podatkowej istnieją przesłanki działania zasady nieszkodzenia.

6. Podsumowując - w odpowiedzi na kluczowe pytanie interpelacji - wyrażam pogląd, że objaśnienia podatkowe są pośrednio i względnie wiążące w stosunku do organów podatkowych i sądów administracyjnych. Ich wiążący charakter wynika z przepisów o zasadzie nieszkodzenia (artykuły 14k-14n Ordynacji podatkowej), natomiast pośredniość polega na tym, że związanie organu podatkowego zależy od decyzji i faktycznego zachowania podatnika. Z kolei względność polega na tym, że organ podatkowy i sąd administracyjny mają obowiązek samodzielnie ocenić i ustalić istnienie albo nieistnienie przesłanek uwzględnienia w konkretnej sprawie podatkowej zasady nieszkodzenia.

Odpowiedź na pytanie III

7. Trzecie podniesione przez Panią w interpelacji pytanie brzmi: „Czy przy dziś obowiązujących rozwiązaniach wydawane przez Ministra Finansów objaśnienia nie stanowią wyłącznie fikcji prawnej?”. Na tak postawione pytanie odpowiadam stanowczo i z pełną odpowiedzialnością: nie, objaśnienia podatkowe Ministra Finansów na pewno nie są fikcją prawną (która jest pojęciem prawniczym mającym bardzo precyzyjną treść, daleką od rozważanej w interpelacji instytucji objaśnień podatkowych ) i nie są fikcyjne ani pozorne (co wydaje się istotnym sensem pytania). Wynika to nie tylko z opisanej konstrukcji prawnej, ale przede wszystkim z praktyki stosowania objaśnień podatkowych. Objaśnienia podatkowe realnie działają i skutecznie wpływają na stosunki między organami podatkowymi i podatnikami. Tytułem przykładu takiego działania i takiego wpływu cytuję fragment uzasadnienia bodaj najnowszego wyroku NSA na ten temat:

„Ponownie rozpoznając sprawę Sąd pierwszej instancji uwzględni ocenę prawną zawartą w niniejszym wyroku. Obowiązkiem Sądu będzie także wzięcie pod uwagę Objaśnień podatkowych z dnia 11 grudnia 2018 r. wydanych przez Ministra Finansów, które prezentują oficjalną wykładnię przepisów regulujących opodatkowanie zbycia nieruchomości komercyjnych. Przedstawiają one okoliczności, na jakie powinien zwracać uwagę podatnik podatku od towarów i usług dokonując dostawy nieruchomości komercyjnych w celu ustalenia prawidłowego sposobu opodatkowania dokonywanych transakcji. Ponadto należy uwzględnić zaprezentowaną w niniejszym wyroku wykładnię art. 14k § 1 [OP] oraz wpływ wynikającej z niego zasady nieszkodzenia na wydaną decyzję wymiarową w kontekście realizacji funkcji gwarancyjnej interpretacji podatkowych” - z uzasadnienia wyroku NSA z 28 stycznia 2019 roku (sygn. I FSK 293/17).

Odpowiedź na pytanie I

8. Dopiero na tle odpowiedzi na pytania II i III mogę najklarowniej i najpełniej odpowiedzieć na pierwsze pytanie podniesione przez Panią w interpelacji, które brzmi następująco: „Czy zostaną podjęte działania aby wydawane przez Ministra Finansów objaśnienia były wiążące dla urzędów skarbowych - aby już na etapie wydawania decyzji organ był zobowiązany stosować wytyczne?”.

9. Po pierwsze, w ocenie Ministra Finansów, nie ma potrzeby zmiany przepisów o zasadzie nieszkodzenia w kierunku jakiegoś dalej idącego związania organów podatkowych interpretacjami ogólnymi i objaśnieniami podatkowymi. Jak wyjaśniłem w odpowiedzi na pytanie II, objaśnienia podatkowe są wiążące względem organów podatkowych, chociaż w sposób pośredni i względny. Już dzisiaj, na gruncie obowiązujących przepisów o zasadzie nieszkodzenia, organ podatkowy ma obowiązek „na etapie wydawania decyzji” uwzględnić działanie tej zasady, ale ma także obowiązek samodzielnie ocenić i ustalić, czy istnieją przesłanki takiego uwzględnienia. Dopiero jeżeli ustali, że nie ma takich przesłanek, może nie uwzględnić działania zasady nieszkodzenia, co zresztą może być skarżone przez podatnika w skardze do sądu administracyjnego.

10. Po drugie, nie jest możliwa taka zmiana przepisów o objaśnieniach podatkowych, aby wiązały one organy podatkowe wprost i bezwarunkowo, czyli w sposób bezpośredni i bezwzględny. Wynika to jasno i wyraźnie z wyroku Trybunału Konstytucyjnego (w skrócie: TK) z 11 maja 2004 roku (sygn. K 4/03). Przypominam, że w tym wyroku TK orzekł, iż ówczesny art. 14 § 2 Ordynacji podatkowej jest niezgodny z art. 78 oraz art. 93 ust. 2 zdanie 2 Konstytucji „w części stanowiącej, że interpretacje ministra właściwego do spraw finansów publicznych wiążą organy podatkowe i organy kontroli skarbowej”.

11. Po trzecie, w ocenie Ministra Finansów, nie ma poważnych przesłanek, aby odejść od obowiązującej w czasie obecnym konstrukcji zasady nieszkodzenia. Ta konstrukcja została wprowadzona do Ordynacji podatkowej w 2007 roku - stanowi legislacyjną odpowiedź na wyrok TK z 2004 roku i jest jego wykonaniem. Nie jest kwestionowana co do swojej istoty, a ewentualne cząstkowe ułomności są naprawiane w drodze zmian legislacyjnych. To oznacza, że właśnie taka a nie inna konstrukcja zasady nieszkodzenia i wynikającego z niej związania organów podatkowych skutecznie obroniła się w ciągu ostatnich 12 lat obowiązywania.

12. Podsumowując, Minister Finansów nie widzi przesłanek do zmiany przepisów o objaśnieniach podatkowych w kierunku nadania im bezpośrednio i bezwzględnie wiążącego charakteru, i dlatego nie podejmuje ani nie zamierza podejmować żadnych działań legislacyjnych w tym zakresie.

Podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów
Filip Świtała

Warszawa, 5 kwietnia 2019 r.

Źródło: Interpelacje, zapytania, pytania i oświadczenia poselskie Interpelacja nr 29534

Data publikacji: 17/04/2019

Masz pytania?
Chcesz lepiej poznać ofertę?
Skontaktuj się z nami!

888 444 001

dyrektor1@go-leasing.info